به نقل از سایت اخبار دین و اندیشه : به گزارش خبرنگار مهر، بیست و ششمین شماره «فصلنامه سیاست متعالیه توسط انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم و با مدیرمسئولی حجت الاسلام منصور میراحمدی و سردبیری حجت الاسلام نجف لکزایی منتشر شده که حاوی مقاله‌هایی از اساتید و پژوهشگران علوم سیاسی است.
در ادامه خلاصه مقالات از نظر شما می‌گذرد:
بازشناسی موانع سیاسی تحقق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران نوشته عبدالرحمن افشاری؛ مجید توسلی رکن آبادی؛ سعید شریفی
پژوهش حاضر با هدف بازشناسی موانع سیاسی تحقق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران انجام گرفت. روش تحقیق آمیخته اکتشافی متوالی بود. جامعه پژوهش در دو سطح نخبگان و کارشناسان سیاست فرهنگی و به تعداد ۳۹۶ نفر بوده و ابزار گردآوری اطلاعات در سطح اول مصاحبه نیمه ساختاریافته و در سطح دوم پرسشنامه در ۷ بعد و ۴۰ گویه براساس داده‌های استخراج شده از طریق کدگذاری باز و محوری در بخش اول بود.
نتایج نشان داد اگرچه از بین موانع شناسایی‌شده فقدان مدیریت یکپارچه دارای میانگین و میانگین رتبه‌ای بالاتری نسبت به سایر موانع است، درحالی‌که سهم تأثیر و اهمیت آن در مدل هم خطی پائین‌ترین میزان است. همچنین عامل حمایت سیاسی نقش تعیین‌کننده‌تری به‌عنوان یک مانع برای تحقق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مدل پیش‌بینی کننده ایفا می‌کند.
فقدان نظریه فرهنگی مشخص در سیاست‌گذاری فرهنگی از دیدگاه متخصصان مانع مهمی در تحقق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است، درحالی‌که میزان تمایل به مقاومت از طریق مناسک در بین اعضای جامعه می‌تواند پیش‌بینی‌کننده تحقق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران باشد.
بررسی و تطبیق روش «تحلیل گفتمان» بر فلسفه سیاسی متعالیه صدرا از علی فتحی
هدف پژوهش حاضر این است که با روش «تحلیل گفتمان» و با استفاده از فضای حاکم بر نظام فلسفی صدرا، تقریر و تفسیر همدلانه‌ای از اندیشه سیاسی او ارائه دهد. در این راستا، خاستگاه تاریخی، مبادی و اصول کلی نظریه تحلیل گفتمان مورد مطالعه قرار گرفته و چگونگی کاربرد آن در نظام فلسفی صدرا بررسی شده است.
نتایج این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شد، نشان داد که اگر نظام حکمی صدرا را به عنوان یک هویت گفتمانی تعریف کنیم، در این صورت، از نظام حکمی مشاء و اشراق هم می‌توان به عنوان گفتمان‌های حِکمی بدیل، سخن گفت. هویت هر گفتمانی را از طریق مفصل‌بندی و دال مرکزی و دال‌های شناور می‌توان مورد بازاندیشی قرار داد و نسبت میان گفتمان‌های فکری مختلف و متنوعی را که در طول تاریخ فلسفه اسلامی ظهور کرده‌اند، از نو تفسیر کرد.
بدون التزام به مبانی معرفت‌شناختی و نسبی‌انگاری موجود در تحلیل گفتمان می‌توان از این نظریه در تحلیل هر پدیده، فرهنگ، فلسفه و اندیشه‌ای سود جست، لکن نباید خرده‌گفتمان‌ها و خرده روش‌ها را تبدیل به بت‌واره‌هایی سازیم که از دام در هم تنیدة آنها راه گریزی پیدا نکنیم.
تأثیرات سیاسی اندیشه‌های «ضد تقریبی» علمای شیعه و سنی بر جامعه ایران دوره صفویه (براساس روش بحران اسپرینگنز و مدل تعارضات) تألیف احسان آذرکمند
هدف پژوهش حاضر تبیین تأثیرات سیاسی اندیشه‌های ضد تقریبی علمای شیعه با علمای اهل سنت بر جامعه ایران دوره صفوی بوده و با روش توصیفی تحلیلی و با محور قرار دادن «روش بحران اسپرینگنز» انجام شد. یافته‌ها نشان داد، مدل تعارضات ذیل سه محور واگرایی شدید (جنگ و لشکرکشی میدانی)، واگرایی متوسط (جنگ سرد و صدور فتوای تکفیر)، واگرایی خفیف (سب و لعن و ناسزا) نشان داد که در دوره صفویه بیشتر رفتارها برگرفته از واگرایی متوسط (جنگ سرد) یا همان صدور فتوای تکفیر بوده که این مسئله به ویژه در بخش نامه‌نگاری علمای شیعه و سنی نمایان است.
تأثیرات سیاسی چنین اندیشه‌هایی با رویکرد ضدتقریبی، مضرات بسیار و تبعات منفی فراوانی برای جامعه ایران عصر صفوی، برجای داشت. ستیز صفوی- عثمانی، خیزش سنیان علیه صفویان، ستیز ازبک و صفوی، همبستگی میان ازبکان و عثمانی برای مقابله با شیعه، برخوردهای نظامی و قتل‌عام‌ها، دستگیری و کشتار علمای شیعی، مصون نگه‌داشته شدن اروپای مسیحی، تصرف پایتخت صفویه، گسترش سب و لعن، از جمله آنها بود.
تشکیلات نیروهای نظامی و انتظامی در حکومت امیرالمؤمنین (ع) از علی اکبر ذاکری
هدف پژوهش حاضر بررسی تشکیلات نیروهای نظامی و انتظامی در حکومت امیرالمؤمنین (ع) بوده و فرضیه ابتکاری بودن «شرطة الخمیس» را با روش توصیفی- تحلیلی به اثبات رساند.
در این راستا، سازمان نیروی نظامی در کوفه، پیشینه نیروی انتظامی در اسلام، ایجاد سازمان‌های نظامی جدید توسط امیرالمؤمنین (ع)، شرطه و نیروی انتظامی در حکومت علوی، «شرطة الخمیس» به عنوان مهم‌ترین تشکیلات انتظامی حکومت علوی، ابتکار امام علی (ع) در تشکیل «شرطة الخمیس»، زمان، مکان و اعضای تشکیل «شرطة الخمیس»، فعالیت‌های انتظامی اعضای «شرطة الخمیس» و نیروی انتظامی و شهربان در حکومت علوی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
یافته‌ها نشان داد، سه گروه و جمعیت در زمان امام علی (ع) بودند. گروه نظامی که براساس تشکیلات قبایل بود و دو گروه انتظامی. یکی «شرطة الخمیس» که حضرت ایجاد کرد و سابقه نداشت و گروه انتظامی دیگری که امنیت شهر را به عهده داشته و در عملیات مختلف شرکت داشتند. از عنوان «شرطة الخمیس» قبل و بعد از امام علی (ع) در منابع تاریخی یاد نشده است. طبری و محققان اهل‌سنت ایشان را مبدع «شرطة الخمیس» و ایجاد کننده تشکیلات منسجم شرطه در اسلام دانسته‌اند. اعضای «شرطة الخمیس» به امنیت شهرها و مبارزه با شورشیان، مفسدان و متجاوزان می‌پرداختند و در هنگام جنگ هم فعال و به کمک نیروهای پیشگام نظامی، می‌رفتند. در هنگام جنگ جمل و صفین نیز حاضر بودند.
تعالی رهیافت نظام سیاسی حقوقی اسلام در رفع تعارض قوانین نوشته سید مهدی قریشی؛ جعفر اصغرزاده بناب؛ سید مهدی صالحی
هدف نوشتار تبیین رهیافت نظام سیاسی حقوقی اسلام در رفع تعارض قوانین بود. در این راستا و با روش توصیفی-تحلیلی، قدرت سیاسی در ایدئولوژی‌های حکومت، پیشینهی قدرت سیاسی و نسبت آن با مبانی حقوقی، اهمیت بحث تعارض قوانین در پایداری قدرت نرم، تعارض قوانین و نسبت‌سنجی گزاره‌ها، روش فطری اصول فقه در رفع تعارض، استدلال بر رفع تعارض قوانین، تطبیق روش فطری اصول فقه و استنتاج نظام رفع تعارض قوانین مورد بحث قرار گرفته‌اند.
یافته‌ها نشان داد، شالودهی رژیم رفع تعارض قوانین با روش اصول فقه چه بر منطق دینی و چه از دیدگاه امانیستی به جهت تکیه بر فطریات بشری در فهم کلام و متن، مولفهای بارز از قدرت نرم نظام سیاسی حقوقی اسلام و پاسخگوی خلاء نظام حکیمانه، مدون و مقبول رفع تعارض قوانین در حیطه‌ی داخلی و بین‌الملل است.
حکومت علوی؛ تجلی قدرت هوشمند متعالی به قلم عظیم اله نبی لو
هدف پژوهش حاضر تبیین و تطبیق مفهوم «قدرت هوشمند متعالی» در آموزه‌های علوی با تمرکز بر نهج‌البلاغه بود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و بعد از تبیین مؤلفه‌های قدرت هوشمند در چهار عنوان رهبری، قدرت سخت، قدرت نرم و توانایی تلفیق، به شواهد تحقق آن در حکومت علوی در عناوینی چون کاریزمایی، ترقی‌جویی، هوش احساسی، هوش محیطی، هوش اجتماعی، هوش سیاسی پرداخته شده است.
همچنین چرایی متعالی بودن «قدرت هوشمند علوی» بر اساس چهار اصلِ توجه به قدرت برتر، امانت بودن قدرت، نگاه رحمانی به شهروندان، نفی اباحه‌گری در قدرت مورد بحث قرار گرفته است.
سازوکارهای تضمین آزادی در جامعه از منظر قرآن به قلم یوسف خان محمدی
هدف پژوهش حاضر واکاوی چگونگی تضمین آزادی سیاسی و حقوقی افراد، از منظر قرآن بود. یافته‌های این پژوهش که با رویکرد روش‌شناسی تفسیر سیاسی قرآن انجام شد، حاکی از آن است که براساس تأمل در قرآن و بامولفه‌های زیر می‌توان آزادی در جامعه را از منظر قرآن تضمین کرد: گسترش و ترویج علم و آگاهی در بین مردم، عقل‌گرایی، تفکر و تدبر، نقد و انتقاد آگاهانه، هجرت مسئولانه، گفت‌وگوی پایدار در بین مردم و دولت با ملت. مؤلفه‌های پنج‌گانه فوق، منظومه‌ای را شکل می‌دهد که با الهام از قرآن و نیازهای امروزین جامعه و تجربه‌های کسب شده بشری می‌توان نظریه تضمین آزادی را ارائه کرد.
ماهیت و الزامات امنیت اقتصادی در الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت تألیف بهرام اخوان کاظمی
هدف پژوهش حاضر واکاوی امنیت اقتصادی و سازوکارهای تأمین آن برمبنای منابع و آموزه‌های قرآنی و روایی و با روش توصیفی-تحلیلی بود. در این راستا، تعامل امنیت با استغنای مادی و اقتصادی، عوامل ایجاد و تقویت امنیت اقتصادی و نیز عوامل مخل امنیت اقتصادی در آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها حاکی از آن است که- بسیار پیش از این- در منابع قرآنی و روایی، مفهوم متطور و پیچیده امنیت اقتصادی و سازوکارهای تأمین آن، به گونه‌ای بسیار دقیق و ملموس، مورد تبیین و تصریح قرار گرفته است و با اتکا به این رهنمودهای متّقن و عملی می‌توان ضمن تمهید و تأمین امنیت اقتصادی، جامعه اسلامی و بشری را در مرزهای ایمان و نظام توحیدی، به توسعه عدالت محور و پیشرفت و تعالی مادی و معنوی رهنمون ساخت.
مبانی و اصول سیاسی مکتب جبل عامل نوشته محمدرضا عبداله نسب؛ علی شیرخانی؛ مقصود رنجبر
هدف پژوهش حاضر تبیین اصول و مبانی سیاسی «مکتب جبل عامل» بوده و بر این فرض استوار است که امامت و ولایت، پارادیم حاکم بر این مکتب فقهی هستند و جبل عامل با اتخاذ رویکرد روش اصول فقه، در دانش فقه ویژگی‌هایی چون نگرش ایجابی به سیاست، توجه به اختیارات سیاسی فقیه و حل معضلات مستحدثه شیعیان را، دارا می‌باشد.
در این پژوهش با استفاده از روش و چارچوب نظری زمینه‌گرای «اسکینر»، بسترهای تاریخی پیدایش جبل عامل، تصرفات متعدد در الگوهای مرسوم زمانه و بالتبع اصول سیاسی آن مورد تحقیق قرار گرفته است.
همچنین اصول سیاسی مکتب جبل عامل شامل اختیارات فقیه، رهیافت سیاسی به دولت صفویه و راهبرد وحدت مذاهب و همزیستی ادیان و نیز رویکرد اصولی بر فقه از دیگر مباحث مورد بحث در این پژوهش بوده است.
معرفت‌شناسی؛ چارچوبی برای فهم اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) نوشته عبدالله بیننده؛ علی علی‌حسینی؛ حسین هرسیج
هدف پژوهش حاضر فهم اندیشۀ سیاسی امام خمینی در چارچوبی معرفت‌شناختی بود. یافته‌های پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، نشان داد که میان اندیشۀ سیاسی امام خمینی و مبنای معرفتی ایشان، نسبت ابتنایی (مطابقت) وجود داشته و این ابتناء به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم برقرار بوده است. دو ابزار عقل و وحی، بیشترین تأثیر را بر اندیشۀ سیاسی امام خمینی داشته‌اند. اندیشۀ سیاسی امام خمینی، علی‌رغم همۀ تأکید بر اهمیت علوم حصولی، در دامن علم حضوری و بالاخص دو دانش فقه و کلام تکوین یافته است. ممکن دانسن کسب معرفت نیز مفروض بسیاری از آرا سیاسی امام خمینی بوده و از نظر ایشان عبودیت، غایت معرفت است.
مقایسه‌ی تطبیقی «ایده‌ی حکمرانی» شهید بهشتی با با «حکمرانی خوب» به قلم فرهاد وفایی فرد و رضا خراسانی
هدف پژوهش حاضر نسبت‌سنجی ایده‌ی «حکمرانی خوب» با ظرفیت‌های نهفته‌ی اندیشه‌ی سیاسی سیدمحمد حسینی بهشتی و نیز امکان‌سنجی طرح ایده‌ی حکمرانی در آرا و نظرات ایشان بود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و با تکیه بر نظریه‌ی «امت و امامت» از یک‌سو و بررسی مؤلفه‌های آزادی، عدالت، نگرش تشکیلاتی و برخی دیدگاه‌های اقتصادی در اندیشه‌ی سیاسی بهشتی از سوی دیگر تلاش شد تا مقدمات نظری و مفهومی طرح «ایده‌ی حکمرانی» به‌عنوان رویکردی کارآمد، روزآمد و متناسب با بافتار و ساختار جامعه‌ی ایران ارائه شود. این پژوهش بر این فرض استوار بود که در اندیشه‌ی سیاسی بهشتی مؤلفه‌های نظریه‌ی حکمرانی خوب بر پایه‌ی اصل امت و امامت به‌گونه‌ای مطرح شده است که امکانات و ظرفیت‌های نظری و مفهومی مناسبی برای طرح ایده‌ی حکمرانی فراهم کرده است.
بررسی اندیشه سکولاریستی نهضت آزادی در مواجهه با گفتمان انقلاب اسلامی با تأکید بر اندیشه مهندس بازرگان نوشته عیسی مولوی وردنجانی و داود فیض افرا
هدف پژوهش حاضر تبیین اندیشه سکولاریستی نهضت آزادی در مواجهه با گفتمان انقلاب اسلامی با تأکید بر اندیشه مهندس مهدی بازرگان بود. در این راستا، مؤلفه‌های سکولاریسم در اندیشه بازرگان شامل ملی‌گرایی، مخالفت با اصل ولایت فقیه، تفسیر دین براساس لیبرالیسم، مخالفت با تشکیل حکومت دینی، مخالفت با اجرای احکام دینی بررسی شد.
همچنین اسلام ناب محمدی و مواجهه اندیشه نهضت آزادی با گفتمان انقلاب اسلامی از دیگر مباحث مورد بحث در این پژوهش بوده‌اند. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که بر اساس روش تحلیل گفتمان، «ملی‌گرایی با نگرش حداقلی به دین» دال مرکزی نهضت آزادی و اساس مفصل‌بندی سایر مفاهیم این اندیشه محسوب شده و این نگرش حداقلی، در حیطه سیاست منجر به سکولاریسم می‌شود.
ماهیت نگرش نهضت آزادی با گفتمان انقلاب اسلامی در تضاد قرار دارد؛ چرا که در گفتمان انقلاب اسلامی، اسلام ناب با نگرش حداکثری به دین، دال مرکزی گفتمان انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهد و سایر دال‌ها توسط این نگرش مفصل‌بندی می‌شود. بنابراین نوع مواجهه این دو اندیشه کاملاً در تضاد یکدیگر ارزیابی می‌شود.
بُعد سیاسی امنیت انسانی از دیدگاه فقه امامیه و نظام بین الملل حقوق بشر تألیف سیدجواد حسینی‌خواه
هدف پژوهش حاضر واکاوی ابعاد سیاسی امنیت انسانی از دیدگاه فقه امامیه و نظام بین‌الملل حقوق بشر بود. روش تحقیق استنباطی استنتاجی بوده و در این راستا، پس از تبیین اجمالی محل بحث در مطالعات امنیتی، سه هنجار و مؤلّفه اساسی به عنوان ابعاد اصلی امنیت سیاسی با عناوین «حق انتخاب شدن»، «آزادی رأی» و «حق بر مشارکت فعال سیاسی» در دو دیدگاه فقه امامیه و نظام بین‌الملل حقوق بشر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج نشان داد هر دو دیدگاه در اصل پذیرش «حق به‌کارگیری و ابراز عقیده سیاسی، حق انتخاب کردن و حق انتخاب شدن» به‌عنوان مهم‌ترین گزاره‌ها در امنیت سیاسی افراد و جامعِ دیگر حقوق و آزادی‌های سیاسی اشتراک و در محدودیت‌های وارد بر این حق اختلاف دارند.
جایگاه مفهوم تبرّی در منظومه فکری و رفتاری امام خمینی (ره) و مهندس بازرگان نوشته زاهد غفاری هشجین و محمدعلی صدر شیرازی
هدف پژوهش حاضر واکاوی جایگاه مفهوم تبرّی در گفتمان جریان ملی و جریان اسلامی بود. در این راستا، منظومه فکری و رفتاری امام خمینی و مهندس مهدی بازرگان در تعامل یا تقابل با «استکبار» و براساس روش «تحلیل گفتمان» لاکلا و موفه مورد بررسی قرار گرفت.
همچنین مفهوم تبرّی نیز به مثابه یکی از ریشه‌های اصلی گسست میان جریان ملی‌گرایی و اندیشه‌های حاکم بر نهضت اسلامی بررسی شد. یافته‌ها نشان داد که شکاف‌های عمیق فکری و رفتاری میان دو گفتمان مورد بررسی در مصادیق متعدد، برخاسته از اختلاف در دال مرکزی و در مراتب بعد، دال‌های شناور در دو گفتمان است.
اختلاف ماهیت و چگونگی نگرش آنها به لایه‌های مختلف معرفتی و رفتاری در قبال عناصر بنیادین فرهنگ سیاسی شیعه و به ویژه تبری، برآمده از جایگاه بنیادین و «غیریت‌ساز» این مفهوم در گفتمان امام خمینی می‌باشد. از سوی دیگر، وجود گرایش به مبادی و مظاهر غرب در یکی از اضلاع دال مرکزی گفتمان بازرگان به‌روشنی آشکار است.
حق انتخاب و آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم به قلم سید کاظم سیدباقری و مهدی حسنی باقری
هدف پژوهش حاضر واکاوی دیدگاه قرآن کریم پیرامون حق انتخاب در آزادی سیاسی بود. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که قرآن کریم آزادی سیاسی و حق انتخاب را برای همه شهروندان با هدف رشد و انتخاب برتر به رسمیت شناخته و با به کارگیری آموزه‌هایی چون مشورت، امر به معروف و نهی از منکر، نقد و نصیحت، اجرایی می‌شود، ابعاد آن را می‌توان در مواردی چون «حق انتخاب‌گری»، «حق انتخاب شدن» و «حق تعیین سرنوشت»، رصد کرد، تا مردم با انتخاب خود، از موانع بیرونی سیاسی اجتماعی و تحمیل ظالمانۀ قدرت حاکم، رهایی یابند. این آزادی در عرصه تکوینی است و انسان البته به عنوان خلیفه خدا باید در چارچوب دستورها و احکام الهی عمل کند و به لحاظ تشریعی راه راست و مسیر الهی را برگزیند.