به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی از محمد حسین مختاری، رییس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد درس خارج فقه و اصول حوزه عملیه قم است که به مناسبت ۱۹ فروردین؛ سالروز شهادت آیت الله سید محمد باقر صدر نگاشته شده است.

شهید صدر شخصیتی چند بُعدی داشت، یک فرد نبود بلکه با صیقل دادن درون خود، آیینه تمام نمای مکتب نجات‌بخش اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله وسلم) و مذهب اهل بیت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم) بود و به تحقیق می‌توان گفت او یک امت بود و رژیم جنایتکار بعثی عراق با به شهادت رساندن او یک امت را به مسْلخ برد و از کار انداخت؛ زیرا امت بی‌روح و اراده، دیگر چیزی نیست جز ابزار دست شرورترین افراد بشر و نامردترین حکام تاریخ.

اخلاص و وفای شهید صدر برخاسته از توحید خالص و عشق او به پروردگار مهربان بود و این یکرنگی به او صفایی ویژه بخشیده بود او در عبادت و بندگی خداوند صفا داشت، با بندگان خداوند و شاگردانش باوفا و باصفای خاصی رفتار می‌کرد؛ به حدی که به آن‌ها عشق می‌ورزید. او ملت اسلام و ملت عراق را بسیار دوست می‌داشت و از عمق جان به آن‌ها محبت می‌کرد.

یکی از جملات جاودانه او چنین بود: ذ «ای ملت آبا و اجدادم، همانا با تأکید می‌گویم که من با شما هستم و تا آخر نیز با شما خواهم بود و در مصائب و مشکلات شما را رها نخواهم کرد و به زودی خون خود را برای خدا به جهت رهایی شما فدا خواهم کرد.»

اخلاص شرط اصلی و بی‌بدیل تمامی فعالیت‌های زندگی یک طلبه و روحانی

شهید صدر به خوبی دریافته بود که اخلاص شرط اصلی و بی‌بدیل تمامی فعالیت‌های زندگی یک فرد طلبه و روحانی است؛ زیرا بدون اخلاص کارهای علمی و اجتماعی عالمی که به ظاهر وارث رسالت سنگین انبیای الهی است نه تنها هیچ ارزشی ندارد، بلکه در بسیاری از مواقع مضر و هلاکت‌بار است.

او حتی از این‌که مبادا کارهای گذشته‌اش بدون اخلاص بوده یا چه بسا شهرت جهانی آثار فکری‌اش مانع اخلاص در او می‌شده، ناراحت و نگران بود.

آن شهید عزیز با نوشتن کتاب "اقتصادنا" و "فلسفتنا" و دفاع جانانه و پیروزمندانه از مکتب اقتصادی و فکری اسلام، طومار مدعیان جهانی بودن تمدن‌های آن زمان شرق و غرب را در هم پیچیده بود و کوس رسوایی آنان را به صدا درآورد.

نهضت امام خمینی (ره) روزنه امید نجات امت اسلامی از نگاه شهید صدر

آن عالم شهید یکی از مصادیق آیه شریفه «وَ جَعَلَنی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ» بود. او پیوند عمیقی با حضرت امام خمینی (ره) بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی داشت و این پیوند بر اساس ارزیابی ویژه از امام استوار بود. لذا با تمام وجود حاضر به همکاری و فداکاری در راه آرمان‌های بلند امام خمینی (ره) بود.

سید محمد باقر صدر، نهضت امام خمینی (ره) در ایران را روزنه امیدی برای نجات امت اسلامی می‌دانست. بنابراین از آغاز نهضت اسلامی امام در سال ۱۳۴۲ ش آن را تحت نظر داشت و از امام و حرکتش حمایت می‌کرد. آیت الله صدر با اشتیاق تمام به همراه عده ای از علمای دیگر، در مراسم استقبال و پیشواز از امام در نجف شرکت، و شاگردان و همفکرانش را نیز به آن دعوت کرد… در تمام چهارده سال اقامت امام در نجف، سید محمد باقر با ایشان ارتباط نزدیکی داشت و به امام عشق می‌ورزید، عشقی که تا آخر عمر در بین او و امام بود.

سید محمد باقر صدر، در دورانی که امام خمینی (ره) در پاریس اقامت داشت، طی نامه ای پشتیبانی خود را از ایشان و ملت انقلابی ایران اعلام، و از مقام شهدای انقلاب، تجلیل کرد. همین فعالیتهای او بود که ملت مسلمان عراق را به سوی حمایت از مردم ایران سوق می‌داد. در شب ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ که شب پیروزی شکوهمند مردم مسلمان و انقلابی ایران به رهبری امام خمینی (ره) بر طاغوت آمریکایی بود. آیت الله صدر در مسجد جواهری نجف اشرف به منبر رفت و برای مردم مسلمان عراق از انقلاب اسلامی ایران و نقش امام خمینی در احیای اندیشه های دینی و اصلاح امت اسلام، سخن گفت و تکلیف مردم عراق را در برابر حکومت ضد دینی بعثی، معین کرد.

از دیگر کارهای آیت الله صدر، در جهت حمایت از انقلاب اسلامی ایران، تألیف سلسله کتابهای «الاسلام یقود الحیاه» در شش جلد بود که شامل بحثهایی نظیر: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، منابع قدرت دولت اسلامی، اقتصاد جامعه اسلامی و … می‌شود.

می توان گفت که مبارزات شهید سید محمد باقر صدر متأثر از انقلاب اسلامی در ایران قبل و بعداز پیروزی و شخصیت امام روح الله خمینی در زمان حضور در نجف و بعد از آن تا پیروزی انقلاب اسلامی بوده است؛ و این مبارزات یکی از دلایل عمده شهادت وی بود. این مبارزات در ابعاد و مسیرهای مختلفی جریان داشت ولی در آخر به یک مسیر سرازیر می شده و آن اقامه حکومت اسلامی بود.

امام راحل؛ شهید صدر را متفکر و نخبه اسلامی معرفی نمودند

ارتباط امام خمینی (ره) و شهید صدر بسیار قوی بود، به‌صورتی که امام خمینی وی را متفکر و نخبه اسلامی در بسیاری از علوم و دانش‌های زمانه خود می‌دانست. شهید صدر ایستادگی و پایداری را با توجه به مرجعیت امام خمینی (ره) در قبل و بعد از انقلاب و در هنگام شهادت، پیرامون امام و انقلاب و دولت اسلامی که وی آنرا هدف اصلی می شمرد، داشت.

شهید صدر در نامه ای که بعداز پیروزی انقلاب به شاگردان خود در ایران می‌نویسد، که در آن تجارب و عبارت‌های بزرگی برای متصدیان امور وجود دارد می‌گوید: «برهمه شما و کسانی که در سایه این تجربه زندگی می‌کنند، واجب است که تمام توان خود را از خدمات و امکان در خدمت به این تجربه قرار می‌دهند تا اهداف اسلامی به قوت اقامه گردد.» و درجای دیگر آن نامه می‌گوید: «در صورتی که آقای خمینی به بنده دستور زندگی در یک روستایی در ایران دهد و در آنجا خدمت به اسلام نمایم در آن هیچ شک نمی‌کنم زیرا آنچه بنده در راه آن کوشش می نمودم، بوسیله آقای خمینی تحقق یافت».

شهید سیّد محمّد باقر صدر از منادیان وحدت اسلامی بود. او همانند دیگر مصلحان و متفکران اسلامی از اوضاع نابسامان و آشفته جامعه های اسلامی و اختلاف های تأسف بار مسلمانان رنج می برد و در اندیشه اصلاح جهان اسلام بود.

او برای تحقّق این هدف مقدس از همه تواناییهای موجود سود جست. همه توان علمی و عملی خود را به کار گرفت تا این آرمان بلند جامه عمل بپوشد. نخستین گام را در مجلّه (الاضواء) با نگارش مقاله: (رسالتنا یجب ان تکون قاعدة للوحده) برداشت. وی در این مقاله عالمان دینی و امّت اسلامی را به همدلی و همراهی فراخواند و به مبانی اتحاد سببها و انگیزه های جدایی اشاره کرد و امت اسلامی را از پیامدهای زیانبار جدایی پرهیز داد.

شهید صدر هیچ گاه از این آرمان مقدّس چشم نپوشید. در واپسین روزهای زندگی هنگامی که منزل ایشان در محاصره نیروهای بعثی بود سه پیام ارزشمند ضبط و برای مردم عراق فرستاد. در آخرین پیام همه مردم عراق: شیعه و سنّی کرد و عرب را مورد خطاب قرار داد و با توجّه به موقعیت بحرانی و حساس عراق آنان را به یکدلی و یگانگی در برابر استبداد و استعمار فرا خواند:

من از زمانی که خودم را شناختم و به مسؤولیتم در میان امّت پی بردم به گونه یکسان برای شیعه سنّی عرب و کرد تلاش کرده ام و از هر پیامی که سبب همبستگی آنان گردد و از هر عقیده ای که آنان را یکدل و همراه گرداند به دفاع و پشتیبانی برخاسته ام. با اندیشه و تمام هستی خود تنها برای اسلام زیسته ام همان اسلامی که راه رهایی و هدف همگان است.

تقریب و وحدت بین مذاهب دارای شاخصه های متعددی است که از آن جمله می توان به احترام به عقاید دیگران و برخورد محترمانه و محبت‌آمیز با مخالفان اشاره کرد.

یکی از ویژگی‌های اخلاقی شهید آیت الله العظمی صدر احترام به آرا و نظریه‌های علمای دیگر بود.اگر خطا و بطلان نظریه‌ای هم برای او واضح بود، هرگز آن را سبک نمی‌شمرد و مسخره نمی‌کرد؛ با این‌که این مسائل، امری رایج بین اکثر علمای بزرگ بود و از تعبیراتی مانند «هذا مما یضحک به الثکلی» یا «هذا ممّا لا یصدر عمن له ادنی معرفه» از آن یاد می‌کنند. شهید صدر همواره به افکار دیگران احترام می‌گذاشت و از صاحبان آن افکار ستایش می‌کرد. او این شیوه را با برادران اهل سنت نیز رعایت می‌کرد و باعث تألیف قلوب و جذب آن‌ها شده بود.

شهید صدر (ره) در برخوردهای علمی و غیر علمی، به عالمان و هم‌چنین توده مردم اهل سنت احترام می‌گذاشت. بی‌احترامی به باورهای آنان را روا نمی‌دانست، بر این اساس در آثار خود از خلفا به احترام یاد می‌کرد… سید حسین صدر در این باره می‌نویسد: بحث‌هایش از نظر مذهبی دارای هیچ‌گونه تفرقه‌افکنی و طعن به برادران اهل سنت نبود، بلکه همواره نشان‌گر چهره اصیل مکتبی و اصیل مقوله‌ها و اندیشه‌های اسلامی بود و به همین خاطر بود که مورد قبول برادران علمای اهل سنت نیز قرار گرفت تا جایی که در مشکلات مختلف به ایشان رجوع کرده و نظر ایشان را می‌خواستند.

با نگاهی به تاریخ در می‌یابیم که از میان نوشته‌ها، سخن‌ها و گفت‌وگوها آن‌هایی مفید و ثمربخش بوده‌اند که ادب را نگه داشته‌اند و از مرز اعتدال نگذشته‌اند.

نمونه‌های آن را می‌توان در المراجعات سید شرف‌الدین و برخورد شهید صدر (ره) با دکتر تیجانی سماوی دید، آن‌جا که دکتر تیجانی می‌گوید: از گفتار و کردارش بسیار لذت بردم… در این برخورد بود که یقین کردم شیعیان مسلمانند و تنها خدا را می‌پرستند و به رسالت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان دارند.

تیجانی که باورهای وهابیت به مذاقش خوش آمده است با یک برخورد حساب شده و محبت‌آمیز در عقاید پیشین خود شک می‌کند و به مسلمان بودن شیعیان یقین پیدا می‌کند و در ادامه از دیدار خود با شهید صدر (ره) چنین می‌گوید: من یقین کردم اگر یک ماه با او باشم شیعه خواهم شد، تصمیم گرفتم چند روزی در خدمت ایشان باشم، در این مدت هرگز به او نگاه نمی‌کردم مگر این‌که در رویم تبسم می‌کرد و می‌فرمود: امری داری، چیزی می‌خواهی….

تیجانی به مدت چهار روز در خدمت شهید صدر (ره) می‌ماند و از همه شبهاتی که دارد می‌پرسد از جمله: از شهادت به ولایت علی در اذان، عزاداری، آراستن مزار امامان و اولیای خدا به طلا و نقره، توسل و تبرک، عقیده شیعه نسبت به صحابه و….

شهید صدر بدون این‌که به عقاید دیگران بی‌احترامی کند به گونه‌ای مستدل و مختصر به پرسش‌های او پاسخ می‌دهد.»

شهید صدر در پیامی خطاب به ملت عراق می‌فرماید: «اخی السنی و اخی الشیعی و اخی الکردی و اخی الترکمانی؛ برادر سنی‌ام و برادر شیعه‌ام و برادر کردی‌ام و برادر ترکمنی‌ام! …» که این‌ها همه نشان‌دهنده روح بلند و عطوفت پیامبرگونه آن شهید سعید بود.

آری شهید صدر تنها به اصلاح و سازندگی جوامع شیعی نمی اندیشید چرا که او یک مصلح و منادی وحدت به معنای واقعی کلمه بود. مصلح مسلمان به هر مذهبی که وابسته باشد نمی تواند در برابر دیگر مسلمانان بی تفاوت باشد.