به نقل از سایت اخبار دین و اندیشه : به گزارش خبرگزاری مهر، با توجه به شیوع کرونا در سراسر جهان و پیامدهای فزاینده این بیماری و تحولات بنیادین پیش رو، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را متناسب با شرایط و محدودیت‌های اجتماعی جدید، تنظیم کرده است که برگزاری سلسله نشست‌ها و میزگردهای فرهنگی، ادبی و هنری مجازی و نشست آنلاین «کرونا؛ چالش عقل و ایمان» از جمله این برنامه‌ها به شمار می‌رود. بخش اول این نشست روز ۳۰ فروردین، برگزار شد. اکنون بخش دوم شامل سخنان کارشناسان این برنامه آنلاین در ادامه می‌آید:
حجت‌الاسلام احمد مبلغی، استاد حوزه علمیه قم، درباره موضوع این نشست گفت: در عنوان این نشست از واژه عقل یاد شده است، بنابراین روی تبیین مفهوم این واژه متمرکز شده و این پرسش را مطرح می‌کنم که آیا می‌توانیم عقلی را که وضعیت اجتماعی دین را می‌سنجد به انواع مختلف تقسیم کنیم؟ در پاسخ به این سؤال جوابم مثبت است. چنین عقلی را می‌توان به چهار نوع تقسیم کرد.
انواع عقلی که وضعیت اجتماعی دین را می‌سنجد
وی افزود: عقلی که در مسائل اجتماعی و در زمینه فعالیت‌های اجتماعی دین می‌اندیشد، مانند اندیشیدن در سیاق اجتماعی قدرت یا ضعف دین، یا در اولویت‌هایی که جامعه آنها را با تکیه بر دین یا بخش مشخصی از دین ایجاد می‌کند، یا در شرایطی که آینده دین در جامعه را مورد بحث قرار می‌دهد یا افکار فلسفی و عرفانی پیرامون دین تولید می‌کند، چنین عقلی را می‌توان به چهار نوع تقسیم کرد که عقل عبودی یکی از آنها بوده و آن عقلی است که بر تنظیم، تصحیح و بهبود رابطه با خالق متمرکز شده است. قسم دیگر عقل کلامی است که به دنبال تحلیل و تفسیر شرارت‌ها در جهان، عدالت الهی و موارد این چنینی است که از قضیه‌های کلامی بوده و در شرایط بلا و وبا در جامعه مطرح می‌شود.
مبلغی ادامه داد: گونه دیگر عقل شعائری است که روی مراسم دینی، جایگاه، نوع و قالب این مراسم در چارچوب بحران‌ها و پیامدهای آن می‌اندیشد. و قسم آخر، عقلی است که در انواع گونه‌ها و رویکردهای اخلاقی، اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه می‌اندیشد و گاهی نیز در این رویکردها بازنگری کرده و تلاش می‌کند تا ضرورت تحول اخلاقی و اجتماعی در جامعه گرفتار بلا و مصیبت را اثبات کند.
وی در این باره که کدام یک از این عقل‌ها در شرایط بلا بیشتر فعال است، گفت: هر یک از این عقول نقش، آثار و بازتاب‌هایی بر فرد و جامعه دارند و پرسش دقیق این است که اگر بحران و مصیبت بر جامعه سایه بیندازد، عقلی که در چنین شرایطی فعال می‌شود کدام یک از این عقول چهارگانه خواهد بود؟ و اگر قرار بر این باشد که هر چهار عقل فعال شوند، پرسش این است که کدام یک در جامعه حضور خواهد یافت و نقش مناسبی در سطح اجتماعی ایفا خواهد کرد؟
مبلغی افزود: همان گونه که گفته شد این پرسش مهم است، اهمیت آن را به بیانی دیگر بازگو می‌کنم و آن اینکه هر یک از این عقول، نقش و وظیفه مشخصی در قبال وضعیت اجتماعی دین برعهده دارند و فعالیت آنها ممکن است پیامدها و تبعاتی را متوجه دین کند. معقول و مهم آن است که بپرسیم و بگوییم هنگامی که از سختی‌ها و بحران‌ها سخن می‌گوییم که نوعی نگرانی در جامعه ایجاد می‌کند، کدام یک از این عقول فعال می‌شود؟
به گفته وی، در حقیقت با این روش می‌خواهیم کشف کنیم، روندی را که جامعه از نظر ارتباط با دین طی می‌کند، کدام است؛ آن هم زمانی که سخن از شرایط سخت اجتماعی به میان می‌آید. فایده پاسخ به این پرسش، اهمیت شناخت دقیق سرنوشت آینده‌ای است که به حرکت اجتماعی عمومی در قبال دین منجر می‌شود و زیرساخت‌های موضع اجتماعی در قبال دین مشخص خواهد شد؛ در چنین شرایطی کدام عملیات عقلی دینی فعال می‌شود؟
عقل به پناه‌بردن به خدا رهنمون می‌کند
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عقل عبودی در شرایط وبا و بلا بیشتر فعال است، افزود: به نظر من در شرایط کرونا، مسیرهایی درباره دین از طریق فعال‌سازی عقل عبودی ایجاد می‌شوند که باید روی آن تکیه کرد. اما اینکه عقل عبودی چیست، باید گفت همان عقلی است که درون انسان را فعال کرده و وی را به نماز خواندن، خشوع و تواضع در برابر خداوند سبحان وا می‌دارد. این عقل، همان عقلی است که قرآن کریم از آن در «لَعَلَّهُم یَتَضَرَّعوُن؛ شاید تضرع کنند» سخن گفته است. همچنین همان عقلی است که باعث می‌شود فرد به هنگام خطر با اخلاص به خداوند پناه آورد، به ویژه اگر خطری بزرگ باشد.
مبلغی ادامه داد: همانند مضمون آیه «وَإِذَا غَشِیَهُمْ مَوْجٌ کَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَی الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمَا یَجْحَدُ بِآیَاتِنَا إِلَّا کُلُّ خَتَّارٍ کَفُورٍ» که وقتی گرفتاری‌ها از هر سو به انسان روی آورد، آنان خدا را با اخلاص می‌خوانند؛ چنین عبودیت، پناه آوردن به خدا و دعا به درگاه الهی از محاسبات عقل در هنگام وقوع مسائل است که در روح و قلب انسان منعکس می‌شود و انسان به تضرع روی می‌آورد. انسان در هنگام تنگنا به این وهله می‌رسد که به درگاه خداوند دعا کند و از او برای رفع مشکلاتش کمک بخواهد.
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره دو بخش عقل عبودی یاد و اظهار کرد: بخشی از این عقل ادراکی است که در قلب انسان ایجاد می‌شود، مانند درک عظمت خدا و بخش دیگر، انعکاس این امر در قالب وضعیتی مانند تواضع و خشوع است که بر انسان غلبه می‌کند. به همین دلیل در نهج‌البلاغه آمده است، آن کسی که عظمت خدا را می‌شناسد سزاوار نیست خود را بزرگ جلوه دهد، پس بلندی ارزش کسانی که بزرگی پروردگار را می‌دانند در این است که برابر وی فروتنی کنند و آنان که می‌دانند قدرت خدا چه اندازه است باید در برابر فرمانش تسلیم باشند.
پیشنهاد روز جهانی دعا
مبلغی همچنین به نشانه‌های عقل عبودی اشاره و بیان کرد: هنگامی که بحران اجتماعی بزرگی در جامعه رخ می‌دهد، ممکن است برخی یا تمام نشانه‌ها در جامعه رخ دهد و گاهی این علائم آنچنان برجسته است که به یک پدیده اجتماعی تبدیل خواهد شد. تسلیم شدن در برابر خداوند، احساس گناه یا اشتباه و غرور در برابر حق تعالی، تضرع به سوی حضرت باری تعالی، پناه آوردن به حضرت حق با خلوص نیت، تکیه بر قدرت لایزال الهی و تواضع در برابر ایشان از این نشانه‌هاست.
وی ادامه داد: با تکیه بر عقل عبودی پیشنهاد معرفی روز جهانی دعا را از سوی تمام ادیان مختلف ارائه می‌کنم. در این بحران بیماری که تمام جهان از آن رنج می‌برد، بارها دیده شده که پیروان برخی ادیان در مجموعه‌ها و گروه‌ها در برابر پروردگارشان تضرع کردند. باید این پدیده را بسیار مهم بدانیم؛ علمای ادیان مختلف باید به صورت مثبت و فعال با این پدیده برخورد کنند، حتی اگر شده است علمای ادیان مختلف روی یک روز مشخص به عنوان روز جهانی دعا به توافق برسند که در آن روز نماز در برابر پروردگار این جهان و خدای ادیان اقامه شود تا این بلای جهانی و عمومی را برطرف کند و به صورت عمومی به همه مردم دنیا اعلام شود که در چنین روزی همگی به دعا در بارگاه خداوند بایستند.
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه در منطق دین، چنین دعایی بسیار ارزشمند است، اظهار کرد: این فعال‌سازی عقل عبودی بسیار ارزشمند است، به ویژه اگر به صورت مشترک میان همه ادیان اتفاق بیفتد. باید افراد دیندار را در تمام جهان و به ویژه علمای دینی و پیروان ادیان را تشویق کرد تا چنین دعایی را به صورت جهانی و همصدا با یکدیگر به منظور رفع بلا بخوانند. قطعاً اگر همه مردم دنیا به صورت دسته‌جمعی و عمومی از همه ادیان و گرایش‌های مذهبی با هم در دعا کردن همنوا شوند، تأثیر شگرف و معنوی بر جهان خواهند گذاشت و رحمت الهی سرازیر خواهد شد و این بحران رفع می‌شود.
مبلغی افزود: از سوی دیگر انجام این اقدام باعث نزدیکتر شدن ادیان مختلف به یکدیگر در سطح جهان و به دنبال آن، پیروان آنها خواهد شد. این موضوع احساس قدرت را در میان مردم به عنوان بندگان خدا افزایش می‌دهد. این همان منطق ادیان مختلف و نیز اسلام است که ما را دعوت می‌کند تا در برابر عبادت خداوند اتفاق نظر داشته باشیم.
شیخ زهیر جعید، نائب رئیس شورای اداری تجمع علمای مسلمین لبنان نیز در این نشست گفت: در حال حاضر کرونا همه افراد را در سراسر جهان با هر تفکر و مذهبی که دارند هدف قرار داده و به صورت گسترده منتشر شده است. این اپیدمی که جهان را فرا گرفته هزینه بسیاری را در برداشته و اشکالاتی را که براساس آن فرهنگ و اندیشه‌های خود و متأسفانه مکاتب دینی و سیاسی را ساخته‌ایم نمایان کرد و بدون تبعیض توانست معایب و اشکالاتی را که فرهنگ‌هایمان بر پایه آنها استوار شده است، نشان دهد.
کرونا، افشاگر ضعف مکاتب دینی
وی افزود: متأسفانه مکاتب دینی و سیاسی که براساس این فرهنگ‌ها پایه‌ریزی شده‌اند ضعف و اشکالات خود را در این اپیدمی همگانی و جهانی نشان دادند. این اپیدمی معایب کشورها و بسیاری از ملت‌ها، ادیان و مذاهب را نشان داد؛ به طور مثال شاهد بودیم که در آغاز انتشار بیماری در چین، این کشور و جامعه آن از سوی محور شرارت‌ها، آمریکا مورد هدف قرار گرفت و تلاش کرد تا به چین طعنه بزند و پس از آن نسبت به جمهوری اسلامی ایران شاهد بودیم که چگونه دیگران، چه از نظر دینی و چه از نظر سیاسی در شبکه‌های اجتماعی شروع به تمسخر و طعنه زدن کردند. یک گروه، گروه دیگر را مورد هدف قرار می‌داد و کشوری، کشور دیگر را و به جای آن که به کمک کشور درگیر کرونا بشتابند و در کنارشان قرار گیرند، از این بیماری نهایت سوء استفاده را بر ضد جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورها کرده و تسویه حساب‌های سیاسی را از طریق این بیماری آغاز کردند؛ چرا که این اپیدمی در حال فراگیر شدن بود و امروز پس از تمام این اتفاقات می‌بینیم که این بیماری تمام دنیا و هر گوشه از این جهان را فرا گرفته است.
جعید در ادامه سخنانش اظهار کرد: متأسفانه برخی از این وبای فراگیر برای واردکردن ضربه به جناح‌های سیاسی مختلف سوء استفاده کردند. حتی وزیران و سیاستمدارانی که به این بیماری مبتلا شدند، با هموطنان خود از سر تکبر سخن گفتند؛ در حالی که این اپیدمی همه را فرا گرفت.
وی گفت: خداوند در هر زمان پس از کفر مردم و دوری از خداوند و انسانیت، پیامبران را برای هدایت بشر فرستاد تا به آنها بندگی، نماز و تعبّد را بیاموزند. محور عبادت در دنیا همان انسان است و خداوند به ما آموخت که چگونه بندگی کنیم. اصل در این پرستش همان انسان است و بنا به فرموده پیامبر اکرم (ص)، همه خلق خانواده خداوند هستند و محبوبترین مردم نزد خداوند سودمندترین آنها برای خلق هستند. با توجه به این سخن باید دید چه کسانی در این شرایط اپیدمی برای بندگان خداوند سودمندتر و چه کسانی به دنبال یافتن داروی این بیماری و ایجاد راه‌حل برای بیماران هستند؟
مبارزه با کرونا نیازمند همبستگی است
جعید ادامه داد: باید ارتباطمان را با خداوند بیشتر کنیم. دعا روح عبادت است و خداوند به پیامبرش فرموده که «بگو کار کنید، پس خداوند، پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید.» ما یاد گرفته‌ایم که اسلام دینِ ایمان همراه با عمل است. در حال حاضر نیازمند همبستگی بیشتر و کنار گذاشتن اختلافات و مشکلاتی که از آنها رنج می‌بریم هستیم، نه فقط مشکل احزاب و نه فقط مشکل جماعت‌ها و گروه‌ها. بزرگترین مشکل مشترک در شرایط کنونی لبنان، جهان عرب، خاورمیانه و قاره آسیا و بلکه در همه جهان، بیماری کروناست که همکاری همه افراد را برای برطرف کردن این مشکل می‌طلبد.
نائب رئیس شورای اداری تجمع علمای مسلمین لبنان از سیدحسن نصرالله یاد و عنوان کرد: هنگامی که تصویر وی در تلویزیون نمایان می‌شود و درباره اپیدمی بیماری کرونا سخن می‌گوید که همه جهان را در بر گرفته است، ما اهمیت و ارزش کار مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی را در جنگ تمام‌عیار تمام نشده بیشتر درک می‌کنیم. همین مقاومت لبنان در حال حاضر با همه امکانات در راستای مقابله با ویروس کرونا وارد عمل شده است و نه فقط در ضاحیه و جنوب لبنان، بلکه دست یاری به هر سو دراز کرده است تا کمک‌رسانی کند.
وی ادامه داد: امروز به ویژه در زمانی که مشکلاتی در جهان عرب به وجود می‌آید، مشخصاً بر سیاست‌های شرارت‌بار آمریکا در ایجاد فتنه‌های مذهبی میان شیعه و سنی در عراق، لبنان، سوریه، یمن و منطقه تأکید می‌کنم، انتشار این ویروس فرصتی را به ما می‌دهد تا بار دیگر روی به سوی خدا آوریم و بدانیم که خداوند از ما می‌خواهد تا با یکدیگر برادر باشیم و برای خدمت به یکدیگر تلاش کنیم، همان‌گونه که در آیه ۱۵۵ سوره بقره می‌فرماید «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ» با این مضمون که البته شما را به پاره‌ای از سختی‌ها چون ترس، گرسنگی، نقصان اموال، نفوس و آفات زراعت بیازماییم و صابران را بشارت و مژده بده.
جعید در ادامه توضیح داد: با بشارت خداوند، ما بر بلا صبر می‌کنیم. در بین ما کسانی نیز هستند که گرفتار این مصیبت نشده‌اند و البته آسیاب به نوبت است. بیش از دو میلیون نفر بنا به گزارش‌های منتشر شده در جهان به این ویروس مبتلا شده‌اند و البته آمار منتشر نشده بیشتر از این میزان است. در آیه ۱۵۶ سوره بقره آمده است که «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ؛ همان کسانی که چون بلا و آسیبی به آنان رسد گویند: ما برای خدا هستیم و یقیناً به سوی او باز می‌گردیم» ما نیز باید در این شرایط به سوی خدا بازگردیم.
وی با بیان اینکه محبت از آن خداوند است و او، این موهبت را در دل‌های ما قرار می‌دهد، یادآور شد: خدا از ما می‌خواهد با یکدیگر با محبت و انسانیت رفتار کنیم و خودخواه نباشیم. انسان خودخواه نمی‌تواند رضایت الهی را به سوی خود جلب کند. مادی‌گرایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا فرو ریخته است. دنیای مادی که غرب منادی آن است دیگر جذابیت خود را ندارد. غرب متوحش چهره واقعی خود را نشان داد که چگونه در این بلا و مصیبت به جان یکدیگر افتاده‌اند. این ویروس، سربازی کوچک از سربازان خداست تا اندیشه‌های مادی را فرو ریزد و انسان‌ها را به ضعف خود واقف و نیازشان به خدا را گوشزد کند.
جعید تصریح کرد: از خدا سلامتی و عافیت برای همه انسان‌ها طلب می‌کنم. باید از این ویروس درس بگیریم که نه فقط در بحران‌ها به یاد خدا باشیم، بلکه همیشه او را در نظر داشته باشیم و به جای کشتن دیگر انسان‌ها به آنها خدمت کنیم که خدا نیز به ما توفیق دهد.
در ادامه این نشست، برخی از کارشناسان و صاحبنظران نیز نظرات خود را درباره موضوع جلسه بیان کردند.
مصطفی اللداوی، کارشناس مسائل سیاسی و اجتماعی از فسطین در این نشست گفت: برگزاری این میزگرد نشان می‌دهد که می‌توانیم مشکلات و سختی‌ها را پشت سر بگذاریم و از طریق مجازی دور یکدیگر جمع شویم. نخستین بار نیست که این مصائب و بحران‌ها جهان بشریت را فرا گرفته است، بلکه بارها در تاریخ نظایر آن را شاهد بوده‌ایم مانند بیماری ویروسی «ابولا»، آنفلوآنزای جنون گاوی، آنفلوآنزای خوکی. کرونای جدید بحرانی است که تمام جهان را به یکباره فرا گرفته و در حال پایه‌گذاری دهکده جهانی جدید، با فرهنگی نوین است.
وی افزود: جهانی‌سازی از طریق بیماری، بسیاری از انسان‌ها را به کام مرگ فرو برده و همه سرزمین‌ها را تحت نفوذ خود قرار داده است. این ویروس قشر مرفه و ثروتمند را بیشتر مورد تهاجم قرار داده است. اروپا، آمریکا، رهبران و سیاستمداران جهان نیز درگیر این ویروس هستند. البته امیدوارم این بلا هیچ امتی را بر امت دیگر ترجیح ندهد و آن که می‌گوید خدا این بلا را فرستاده است تا امت خاصی را گرفتار کند، در اشتباه است.
اللداوی در ادامه سخنانش اظهار کرد: من باور دارم که دوران فرستادن بلاهایی مانند تندباد بر امت‌های ستمگر و فاسد از سوی خدا به پایان رسیده است. ما در دورانی به سر می‌بریم که خدا بلاها را تا روز قیامت به تعویق انداخته است، بنابراین اینکه برخی می‌گویند این بلا را خدا فرستاد تا امت خاصی را گرفتار کند صحیح نیست. این بلا همه بشریت را بدون استثنا شامل شده و وارد سرزمین‌های عربی و اسلامی نیز شده است. آمار نشان می‌دهد که مردم اروپا و آمریکا بیش از دیگران به این بلا گرفتار شده‌اند. البته ما به بلایی بدتر از کرونا در جهان اسلام مبتلا هستیم و آن، رژیم صهیونیستی است که فساد را در میان جهان عرب گسترش می‌دهد.
این کارشناس فلسطینی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر بلا را نتیجه خشم الهی بدانیم، باید این سؤال را مطرح کنیم که آیا خدا بر ما خشمگین است؟ بله البته خشمگین است، ولی این بلا فراگیر بوده و امتی نسبت به امت دیگر استثنا نشده، بلکه جهان را فرا گرفته است. این بلا با زلزله، آتشفشان و طوفان‌هایی که یک امت را به طور کامل فرا می‌گیرد، تفاوتی ندارد.
روی آوردن یهودیان به خدا
اللداوی اظهار کرد: سخن ما در این نشست درباره عقل و ایمان است که با فطرت انسان همخوانی دارد و بدون تردید همگی در این بحران با معنویت و ایمان به خداوند متعال و خالق هستی پناه آورده‌اند تا از این بحران نجات یابند، زیرا بلا وجود آنها را فرا گرفته است. این پناه آوردن ممکن است مختلف باشد. ما از دین سخن می‌گوییم، ولی کدام دین؟ البته من نه به دینی دعوت می‌کنم و نه از دینی باز می‌دارم؛ ولی درباره دین باید بگویم به دینی باور داشته باشیم که عقل را، مخاطب خود قرار داده و با آن هماهنگ است و از انسان و زندگی او محافظت می‌کند. بی‌تردید این همان دینی است که باید از آن پیروی کرد، باید از دینی که از انسان و زندگی او محافظت می‌کند پیروی کرد. به طور مثال باید بگویم که در فلسطین اشغالی و آمریکا شاهد هستیم که یهودیان به سوی خدا روی آورده‌اند.
ادریس هانی از مراکش نیز بیان کرد: پیشنهاد حجت‌الاسلام احمد مبلغی برای تعیین روزی به عنوان روز جهانی دعا، پیشنهاد بسیار جالب و خوبی است. موضوع این نشست زیرشاخه‌های بسیار زیادی دارد و ما در شرایطی هستیم که کرونا در حال ایجاد جهانی جدید است. امروز ما درباره عقل سخن می‌گوییم. در دوران پیش از کرونا، طبقه‌بندی و دسته‌بندی بسیاری در موضوع عقل وجود داشت، ولی اختلافاتی در مکاتب کلامی در موضوع عقل وجود دارد و اینکه عقل در صدور حکم مستقل است یا خیر؟
هانی افزود: درباره موضوع عقل باید بگویم که عقل مورد اشکال نیست و حتی در منازعات بین متکلمان و مکاتب مختلف آنها، عقل محل نزاع نبوده، بلکه به دلایل سیاسی و یا برخی گرفتاری‌ها چنین اختلافاتی میان آنها ایجاد شده، ولی مسئله این است که از زمان آغاز تجدد، نوعی فشار و دروغ درباره عقل مطرح شده است و از همان زمان افراد در برابر عقل تسلیم شده‌اند. در مکاتب انتقادی، عقل همزمان مقید و تعبدی است؛ عقلی که دکارت از آن سخن گفته همان فطرت سلیم بوده، نه مفهومی که در تمدن‌ها و در هر دوره از زمان مورد نظر است.
وی ادامه داد: عقلی که از آن سخن می‌گوییم، همان عقلی است که با آن حکم صادر می‌کنیم و گاهی آن را ضمن اصول شریعت قرار می‌دهیم؛ این عقل با وجدان، فطرت سلیم و پاک سخن می‌گوید. چنین عقلی مشروط بوده است. عقل با اراده کار می‌کند. عقلی که امروز از آن سخن می‌گویم، عقل ابزاری است؛ همان عقلی که درون آزمایشگاه‌هاست. همان عقل ابن‌سینا، و ما در تمدن اسلامی از این عقل بهره زیادی برده‌ایم. ما از ابوریحان بیرونی و ابن نفیس سخن می‌گوییم.
هانی اظهار کرد: سخن سراسقف آنتوان ضو، دبیرکل انجمن گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت درباره لاهوت لحظه یا یا لاهوت جزئیات، بسیار مورد توجه من قرار گرفت؛ در حقیقت این لاهوت نزد ما فرعی بر لاهوت آزادی، تأسیس و اصل در بعثت انبیا و پیامبران بوده است. موضوعی بسیار طولانی که وقتش اکنون نیست. یعنی غل و زنجیرهایی که بر گردن انسان‌ها بوده را بردارد و آزادی عقل از تمام الگوهایی که بر آن تحمیل می‌شود و او را از دیدن فضاهای ممکن در امتداد عقل قابل دسترس انسان باز می‌دارد. انبیا و پیامبران برای رسیدن به نور، صلح و عدالت و این گونه مسائل مبعوث شده‌اند. بنابراین کرونا باعث شده است که درباره لاهوت لحظه با حساسیت بیشتری سخن بگوییم. در حقیقت ما در فضای مشروط، مقیّد، کثرت و نیز جهان حقیقت وارد شده‌ایم، ولی از دنیای کثرت نیز باید به دنیای وحدت وارد شویم و از موجود متکاثر و متنوع باید به وجود ملحق شویم.
زایش الگویی جدید در جهان
وی افزود: مشکلی که پیش از کرونا و به دلیل سرکشی، استکبار و انحصار قرار دادن معرفت به وجود آمد، باعث شد تا ما کثرت و وحدت را به عنوان حقیقت قرار دهیم و موجود را کنار بگذاریم و در فضای وجود مفقود شویم. در نهایت در وضعیتی معلق به سر می‌بردیم؛ اینجاست که مکر و حیله طبیعت کار خود را انجام می‌دهد تا تمام اشکال دیگر مکر و حیله را مبهوت کند. نظام سرمایه‌داری که این دوران را در خود محاصره کرده بود به در بسته برخورد کرده و در حال لجبازی است. این نظام در شرایط ناکارآمدی درونی قرار دارد و فرض بر این بود که پیش از این زمان سرنگون شود، ولی به دلیل لجبازی سرنگون نشد و در حال حاضر نوعی از روش تاریخی را تشکیل می‌دهد که وظیفه‌اش به پایان رسیده است.
هانی در ادامه گفت: جهان هم اکنون در حال طی کردن دوران زایش الگویی جدید است؛ ترکیب آن مهم نیست، مهم این است که دوران استکبار و ظلم پایان یافته است. الگویی دیگر در راه است، شاید چندان نمونه نباشد، ولی دوره‌ای دیگر از زندگی خواهد بود و مسئله‌ای که درباره آن سخن می‌گوییم مبنی بر اینکه نظام سرمایه‌داری از الگو بودن خارج شده، درست مانند آن است که درباره ایجاد حوادثی در تاریخ سخن بگوییم؛ چنین رویکردی دیگر الگو نیست، ولی سعی می‌کند که خود را از طریق قدرت و روش‌های سیاسی، نظامی‌گری و خودخواهی سر پا نگاه دارد؛ به این معنا دیگر الگو نبوده و ملت‌ها به اندازه کافی با تجربه شده‌اند تا بتوانند الگوی جدیدی را مطالبه کنند. باید بگویم که مشکل ما این است که باید به وحدت عقل، وظایف و تجلیات آن بنگریم. عقل را خداوند برای خدمت به انسان مسخر کرده است و آن هم باید متصل به فرد باشد و نه جدای از آن.
عبادت یعنی تعقل
سیدعلی سیدقاسم، هماهنگ‌کننده گفت‌وگوی ادیان در لبنان نیز اظهار کرد: سخنان من درباره این آیه شریفه است که «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ؛ جن و انس را نیافریدم مگر آن که عبادت کنند». امام صادق (ع) مفهوم این آیه را تفسیر می‌کند و می‌فرماید؛ مقصود از عبادت یعنی اینکه تعقل کنند. به این معنا که عقل و عبادت هر دو از نظر ماهیت، نتایج و اهداف با یکدیگر شریک هستند و بر همین اساس است که در حدیث قدسی از جانب خداوند متعال آمده است که «هنگامی که خداوند متعال عقل را آفرید، او را به زبان آورد و به او گفت که بیا و آمد و سپس فرمود برو و رفت، سپس فرمود به عزت و جلالم قسم که مخلوقی عزیزتر از تو نیافریدم، و تو را تنها در کسانی که دوست دارم به صورت کامل قرار دادم، بنابراین من تو را امر و نهی می‌کنم و براساس تو مجازات می‌کنم و پاداش می‌دهم.»
سیدقاسم افزود: وقتی نگاهی گذرا به این بلا و اپیدمی منتشر شده در جهان بیندازیم، به یاد فرمایش امیر مؤمنان (ع) می‌افتیم که فرمود: ابتلا برای مؤمن امتحان و برای کافر یا ستمگر تنبیه و برای انبیا رتبه به شمار می‌رود. وقتی به فلسفه این بلای فراگیر و جهانی نظر می‌اندازیم خواهیم دید که فلسفه‌اش ساخته دست همان انسان است. خداوند می‌فرماید: ما به آنها ستم نکرده‌ایم، بلکه خود آنان به خودشان ستم کرده‌اند. بنابراین بشریت باید با این ویروس کنار بیاید تا بتواند مراتب تعالی را به سمت خداوند متعال طی کند.
وی در راستای پیشنهاد سراسقف آنتوان ضو مبنی بر تکیه بر نگاه اسلام و مسیحیت درباره مقابله فرهنگی با کرونا اظهار کرد: پیشنهاد مهمی را در این نشست ارائه می‌کنم و از همه افراد می‌خواهم که به سخنان مقام معظم رهبری که در شرایط این اپیدمی بیان فرمودند و سخنان پاپ که در روز عید پاک ایراد شد، توجه کنیم و از این سخنرانی درس‌ها و عبرت‌هایی را برای مقابله با این اپیدمی بگیریم، از جمله مطالبی که پاپ در این شرایط پیشنهاد داد، بخشیدن تمام بدهی‌ها از ملت‌های مستمند و ضعیف و کاهش تحریم‌ها بود، از جمله تحریم‌هایی که علیه جمهوری اسلامی ایران است.